هرگونه استفاده برای نمره و یا ارائه مستقیم به استاد مورد تایید ما نمی باشد و حلال نیست!

چکیده

توزیع گسترده جمعیت در مناطق شهری تهران در چند دهه اخیرپدیده ای است خود بخودی و هدایت نشده که با توان تجهیز فضاهای شهری و گسترش زیر ساخت ها متناسب نبوده و مشکلات ناشی از آن ابعاد پیچیده ای یافته است، در نتیجه مشکلاتی نظیر تورم،گرانی مسکن، بیکاری، اسکان غیررسمی و ... به شدید ترین شکل ممکن در آن ظاهر شده است. در میان معضلات كالبدی، اقتصادی، اجتماعی مسئله آسیب های اجتماعی، از اهمیت شایان توجهی برخوردار می باشد و یکی از اساسی ترین چالش ها به شمار می رود. طی قرن بیستم به دنبال افزایش جمعیت و تغییر در نظام فرهنگی – ارزشی و نظام هنجاری در بسیاری از نقاط جهان بویژه در جوامع صنعتی و کلان شهرها میزان آسیب های اجتماعی روندی افزایشی به خود گرفته است. نابسامانی خانواده، بزهکاری، سرقت، جرایم مالی، بیکاری، فسا اداری، فقر، حاشیه نشینی، تکدی گری، خودکشی، قاچاق و اعتیاد به مواد مخدر، جرم و جنایت، بحران هویت و سایر آسیب های اجتماعی در کلان شهرهای جهان و فراخور آن در شهر تهران با آن روبرو هستیم، که شناسایی مناطق آسیب خیز اجتماعی می تواند راهگشای این مسائل باشد.هدف اصلی مقاله نیز بررسی نقاط آسیب پذیر اجتماعی شهر تهران با بررسی شهرداری تهران می باشد. نوع تحقیق از نوع توصیفی است و به روش پیمایشی به اجراء در آمده است و از ابزارهای اسنادی، تحلیلی، پیمایش میدانی استفاده شده است. رشد و تنوع آسیبهای اجتماعی و پیامدهای زیان بارآن در جامعه لزوم اجرای برنامه های اجتماعی را خصوصا در شهرهای بزرگ و کلان شهرها دوچندان می کند . بنابراین درشهری چون تهران باتوجه به تنوع مسائل و آسیبهای اجتماعی لزوم اجرای بیش از پیش برنامه های پیشگیرانه و مداخله های کاهش آسیب احساس می شود. یافته های تحقیق نشان می دهد كه کنترل آسیب های اجتماعی و ارتقاء سطح نقاط آسیب پذیر شهر منوط به پیگیری و پیاده سازی راهبردها و مستلزم تلاش همه جانبه و برنامه ریزی شده ای است.

کلمات کلیدی: نقاط آسیب خیز،آسیب های اجتماعی،شهر تهران

بیان مسئله

بحث آسیب شناسی اجتماعی عمدتا با مسائل و مشکلات سر و کار دارد. پژوهشها و تحقیقات متعدد برای شناخت انواع این آسیبها و علل بروز آنها صورت می‌دهد و نظریاتی را برای حل آن مسائل پیشنهاد می‌کند. بر این اساس زمینه‌هایی چون فرهنگ و هنجارهای یک جامعه، ویژگیهای اقتصادی و سیاسی و جغرافیایی یک جامعه نیز در حوزه مطالعات آسیب شناسی اجتماعی قرار می‌گیرد. چرا که بررسی آسیبهای اجتماعی بدون در نظر گرفتن شرایط زمینه‌ای یک جامعه میسر نخواهد بود.

چه چیزی به عنوان آسیب شناخته می‌شود؟ حدود و شخور آن چقدر است؟ عوامل زمینه ساز و علل آشکار کننده آن کدامها هستند؟ در کدام طبقات گسترش بیشتری دارند؟ در کدام سنین گسترش بیشتری دارند؟ توانایی جامعه برای کنترل و نظارت بر آنها چقدر است؟ از چه راههایی می‌توان به کاهش آنها مبادرت کرد؟ همه اینها سوالاتی هستند که در حوزه آسیب شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در این راستا وزارت رفاه با کمک دانشگاه توانبخشی و علوم بهزیستی سندی در چهار بخش ارتقای کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، کنترل آسیب‌های اجتماعی و تقویت ساختار سازمان‌های دولتی و غیردولتی‌ای که در زمینهء کاهش و کنترل آسیب‌‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند، تدوین کرده است. در این سند وزارت رفاه به عنوان متولی تدوین سند در هر یک از بخش‌ها پروژه‌هایی را در نظر گرفته است و برای هر پروژه دستگاه مسوول تدوین، دستگاه همکار، دستگاه مسوول اجرا و سهم هر دستگاه را در بخش دولتی و غیردولتی به صورت درصد مشخص کرده است. باوجود این‌که سند آسیب‌های اجتماعی کشور توسط وزارت رفاه تدوین شده است وزارت دولت نیز در این زمینه اسنادی را تهیه و تدوین نمونه است. مراکز خدماتی دیگر به تفکیک آسیبهای اجتماعی را بررسی کرده اند از آن قبیل می توان به سند جامع پیشگیری اولیه از اعتیاد بر اساس اسناد ملی توسعه ویژه (فرابخشی) در اجرای مفاد بندهای الف و ج ماده 155 قانون برنامه چهارم توسعه با اتکا به سند چشم انداز بلند مدت (بیست ساله) تدوین شده اند. براین اساس در اسناد فرابخشی ضمن ارائه تفصیلی توصیف وضع موجود ، پس از تحلیل وضعیت و تعیین مشکلات و تنگناها، فرصت ها و چالش ها و هدف گذاری های مشخص، سیاست ها و اقدامات اجرایی تدوین شده اند.

در نتیجه ی انقلاب صنعتی،که در کشورهای اروپایی رخ داد شمار فراوانی از مردم در سده های نوزدهم و بیستم از خانه های روستایی شان کنده شده و به محیط های شهری سرازیر شدند (ریتزر،1374). در ایران نیز با انقلاب مشروطه آخرین مرحله از رشد شهرنشینی شروع می شود. این آهنگ در دوره پهلوی با افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها سرعت می یابد. این فرآیند که امروزه نیز ادامه دارد خود به خود به‌وجود آورنده انواع مسائل روانى ـ اجتماعى وجرم‌شناسانه است. گردآمدن مهاجران با فرهنگ‌هاى گوناگون در محیط‌هاى زندگى نامناسب همراه با بیکارى و بى‌فرهنگى منجر به ایجاد محله‌هاى بزهکارپرور و مشکلات گوناگون روانى مى‌شود.

امروزه شاهد آن هستیم که آسیب های اجتماعی به یکی از مهمترین مسائل کلان شهر تهران تبدیل شده است و روند رو به رشد معضلاتی چون اعتیاد، فرار کودکان، کودکان کار، تکدی گری و ... به ویژه در سال های اخیر مشکلات عدیده ای برای شهر تهران و شهروندان به وجود آورده است. این در حالی است که طرح ها و برنامه های دولتی بسیاری از جمله اقدامات شهرداری در این حیطه به اجرا در آمده اما به دلیل ناکافی بودن آنها و عدم اجرای برنامه های آموزشی و پیشگیرانه در این راستا، هنوز شاهد افزایش انواع آسیب های اجتماعی در پایتخت هستیم. رشد بی‌سابقه‌ جمعیت‌ شهری‌، تشكیل‌ شورای‌ شهر و شورایاری‌ محلات‌، رشد فزاینده‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌ و مسائل‌ شهری‌ بعنوان‌ رهاورد شهرنشینی‌ و بحران‌های‌ حاد شهری‌ در ابعاد مختلف‌ ترافیكی‌، زیست‌ محیطی‌ و زیربنایی‌ در كنار محدویت‌های‌ منابع‌ انسانی‌ و ساختاری‌، این‌ حوزه‌ را در تحقق‌ اهداف‌ مورد انتظار آسیب‌پذیر نموده‌ است‌. در این راستا آسیب شناسی اجتماعی همچون سایر حوزه‌های اجتماعی، از شیوه عملی خاص خود برای بررسی موضوعات مورد نظر خود استفاده می‌کند. به عبارتی برای مطالعه و بررسی علل، زمینه‌ها و راه حلها در زمینه کجرویها و آسیبها، هم از لحاظ ذهنی به صورت شناخت مفاهیم خاص و هم به کمک ابزار وسایل تحقیق عینی استفاده می‌شود. با توجه به مطالعات انجام شده کجروی ها هر روزه شکل جدیدی به خود می گیرد و همه ساله باید مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین تأکید عمده این پایان نامه شناخت علمی آسیبهای اجتماعی و علل و دلایل گسترش آنها، بررسی و طبقه بندی و اولویت بندی آسیب های اجتماعی و ارائه راهکارهای علمی و نوین در راستای کاهش آسیبهای اجتماعی و پیشگیری از وقوع مجدد آسیب در منطقه پانزده می باشد.